Merhabalar, Sizinle tanışma serüvenime Kimyon hikayemden başlamak isterim;Kimyon ile tanışmam çok uzun yıllar öncesine dayanıyor, Allah rahmet eylesin 101 yaşında Vefat eden nineme gitmiştik, o zaman genç bir kızdım. Yaptığı şahane lezzetli nine yemeklerinden yemek çok güzeldi. Bir köftesi vardı ki lezzetini hiçbir yerde yemediğim güzellikte! Lakin ben köfteyi nerede yesem mutlaka bir şişkinlik yapardı midemde, sırf bu yüzden yemek istemezdim. Nineme neden senin köfteni yediğim zaman şişkinlik olmuyor midemde diye sorduğumda, bu da mutfağımın sırrı dedi gülerek. Çok basit içerisine Kimyon katıyorum evlatçım dedi. İlk defa o zaman Kimyonun önemi kulağıma çalınmıştı. Yıllar geçti evlendim, çocuk sahibi oldum ve ben de Kimyonsuz mutfak olmaz mantığı ile neredeyse tüm yemeklerimde Kimyonu kullanmaya başladım. Sonuç olarak bu kadar yararı olduğunu bildiğim bitkiyi sizinle paylaşmasam olmaz. Tarihçesinden başlayarak size de bahsetmek istiyorum; Akdeniz/Orta doğu ve Arap mutfağının kraliçesi diye anılan Kimyon hakkında ne biliyoruz, gelin birlikte bir bakalım, ne biliyoruz, ne kadar biliyoruz;
Latince adı; Cuminum cyminum olarak geçer. Maydanozgillerdendir Kimyonu M.Ö. ki dönemlerde en çok Romalılar ve Yunanlılar kullanmıştır. Doğu
Akdeniz uygarlıklarında kullanımı yaygın olan bitki vergi ödeme de para yerine geçmiştir.
Akdeniz kökenli anavatanının Mısır olduğu söylenen Kimyon şuan en çok Hindistan,
Meksika ve Fas mutfaklarında yer almaktadır. Günümüzde kimyonun kullanıldığı
Avrupa mutfakları sınırlıdır. Fransız ve Almanlar ekmeklerde, Hollanda ve İsveç’te
Bazı peynir türlerinde, Meksika Ve İspanya da ise halen mutfakların bir numaralı
baharatıdır.
Kimyonun tarihçesi 96 lı yıllara kadar uzanır, Antik Roma döneminde hırsın ve
paranın sembolü haline gelmiştir, o kadar ki her şeye hükmeden ve sahip olan
Roma’nın 5 imparatorlarından sonuncusu Marcus Aurelius’un (96-180) takma ismi
Kimyondur.
Kimyon eski Yunanlıların yemek masalarından hiç eksik olmazmış, yemek
masalarında bulunan tahta kutu içerisinde mutlaka Kimyon olurmuş, o denli bol
kullanılırmış ki, cimriliğin tanımını bile Kimyon ile yapılırmış, cimri insana ‘’ Kimyon
tanesini bölen’’ anlamına gelen Kyminopristes denirmiş!
Baharatlar Doğu Kültüründe hep varmış, batılı kültürün baharat kullanması ayrıcalık
oluşturmaktadır.
Kimyon Hindistan’da Jiira/ İran’da Ziira / Batı Çin’de Ziran ve Azerbeycan’da ise Cire
olarak adlandırılmıştır. Mısır ile özdeşleşen bir bitkidir.
Yüzyıllar önce sağlık amacı ile kullanılmaya başlayan bu bitki, damak tadı olarak da
yerini almıştır.
Arap kültüründe de sevgi bağlarını güçlendirmek için kullanılmıştır ve önemli bir
afrodizyak olarak görülmüştür.
Kimyon 1 yıllık otsu bir bitki türüdür.
Orta Anadolu, Eskişehir ve Konya dolaylarında üretilen bu bitki 15-60 santimetreye
kadar uzar, yaz bitkisidir. Şemsiyeler şeklinde beyaz ve pembe renk çiçek açar. Bu
çiçekler olgunlaştıkça, kimyon adıyla baharat olarak sarımsı esmer renkli tohumlar
verir.
Güneşli ve kısmen gölgelik yerleri, suyu iyi akıntılı toprakları seven kimyon bitkisi,
ilkbaharın sonlarında ekilen tohumlarıyla çoğaltılır.
Çukurova Ünv. (ÇÜ) Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Ana
Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tamer Tetiker, birçok baharat gibi Kimyonun da
yemeklere lezzet vermesinin yanı sıra bileşimindeki maddelerden dolayı vücut
metabolizmasına olumlu katkı sağladığını belirtmiştir.
Zeytinyağı ve sarımsaklı bir sosla etleri dinlendirirken kullanmak da mümkün, sulu
yemekler pişirirken de.
Yemeği pişirirken son dakikasında bir parça daha kimyon ekleyerek masaya
getirdiğinizde oluşacak iştah kabartıcı kokusuna şahit olmanız gerekir. Izgarada pişen
et ve tavuğun dışında köfteye özel bir dokunuş, etli ve etsiz sulu yemeklere ayrıcalıklı
bir lezzet kazandırır. Kısır, mercimek köftesi, çiğ köfte,bulgur işlerinin olmazsa
olmazıdır. Lahana, karnabahar gibi sebzelerle eşsiz uyum sağlar. Mercimek, fasulye
ve benzeri kuru baklagillerle de yakaladığı lezzet uyumunun yanında sindirimi
kolaylaştırıcı özelliği, baklagillerle hazırlanan yemekler için onu vazgeçilmez kılar.
Kimyonun özellikle köftede kullanılmasının esas sebebi; Köfte için kullanılan kıyma
yağlı ve ağır olması sebebi ile midemizde yanma ve şişkinlik yapar kısaca bu tür
karışık etlerin hazmı oldukça zor olduğundan çok eski yıllarda kimyonun rahatlatıcı
özelliğinden faydalanmayı düşünen insanoğlu bu baharatı özellikle hazmı zor olan ve
karışık etlerle yapılan yemeklerde kullanmış ; mide yanması ve hazımsızlık sorununa
çare olması amacı ile yemeklerin içine kimyon karıştırmayı öğrenmiş ve bu alışkanlık
nesilden nesile geçerek günümüze kadar gelmiştir.
*Her derde deva Türk mutfağında önemli bir yere sahip olan kimyonun başta mide ve
bağırsak gazı olmak üzere birçok rahatsızlığa doğal çözüm sağlar şöyle ki:
"Hindistan ve Meksika mutfağında da önemli yere sahip olan kimyonun ağrı kesici
özelliğinden bahsediliyor. Çinliler de bu baharatı geleneksel tıpta mide şişkinliği, gaz
şikayetleri için yıllardır kullanıyorlar.
*Kişiler herhangi bir metabolizmal hastalığa yakalanmamak için, bu tür baharatları
tüketerek sağlıklarını güvenceye alabilirler,
*Kimyonun, fareler üzerinde yapılan çalışmalarda kan şekerini düşürücü
etkisinden de bahsediliyor."
*Kimyonun içerdiği antioksidan kompleksi genel anlamda serbest radikallerin
varlığına son vererek kanser vakalarına yakalanma riskini azaltırken özellikle
kimyon otu kolon ve meme kanserlerine yakalanma riskini azaltabilir.
A ve C vitamini açısından çok zengin olan bu bitki bağışıklık sistemini
güçlendirmede de çok etkilidir.
Meşhur hatip Pliny, öğrencilerine konuşma yaparlarken soluk tenlerine, yüzlerine
dikkatli ifade verdiği için kimyon yemelerini tavsiye etmiştir.
*Kimyon soğuk algınlıklarına iyi gelir, boğaz iltihabı, öksürme ve solunum yolu
enfeksiyonlarının giderir.
*sinirleri uyarıcı, iştah açıcı ve terletici etkisinin de bulunduğunu aktarıyor.
*Hemeroidi olanlara önemle tavsiye edilir.
*Hamilelere ve Lohusalara da öneriliyor.
*Kimyonun, idrar söktürüc
*iştah açıcı etkileri vardır.
*Kuvvetli toksin atıcı özelliği vardır.
*Bağırsakların çalışmasını güçlendirir.
*metabolizmayı canlandırır.
*Şişmanlığa karşı zayıflatıcı olarak kullanılır.
*İdrarı, anne sütünü, cinsel performansı arttırmak için kullanılır.
*Hipertansiyonda, sinirsel baş dönmelerinde faydalıdır.
*Vücudun nemliliğini giderir, kanı inceltir, el ve ayak parmaklarında görülen
uyuşukluk ve karıncalanmayı giderir.
*İdrar kesesinde birikmiş olan taşların erimesini ve idrarın bolca atılmasını sağlar.
* Karaciğer de oluşacak yağın daha hızlısindirilmesini sağlar.
*Kalp sağlığının korunmasına yardımcı olur.
*Karın ağrısının giderilmesine yardımcı olur.
* Adet düzensizlğini giderir.
Bebekler için; Mide ve bağırsak gazı şikayetlerinin kadınların hamilelik dönemlerinde
yoğunlaşır, Bu dönemde kimyon kullanmalısınız.
Ayrıca, bebek ve çocuklarda da sindirim güçlüğü durumunda kullanılabilir.
Bebeğini emziren annelerde ise kimyonu özellikle tavsiye ediyoruz. Çünkü,
annenin aldığı gaz yapıcı gıdalar süte de geçtiği için bebeğe verdiği rahatsızlık
annenin sindirim sisteminde oluşan rahatsızlıktan daha fazla oluyor"
*Gaz sorunu çeken bebekler için kimyon çayı tavsiye edilir.
Bu etkilerden yararlanmak üzere yaz mevsiminde bitkinin çiçek şemsiyeleri tam
olgunlaşmadan önce kesilip alınır. Bunlar gölge ve havadar bir yerde kurutulur. Yere
serilen bir kağıdın üzerine şemsiye kısmı aşağıya gelecek şekilde silkelenerek
tohumlar toplanır. Bu toplanan kimyon tohumlarından;
KİMYON ÇAYI TARİFİ;
* 1-2 tatlı kaşığının üzerine 1 bardak kaynar su dökülüp kabın üzeri kapatılarak10-15
dk süreyle demlenir. Bu şekilde elde edilen infüzyondan günde iki kez sabah ve
akşam yemeklerden önce birer bardak içilir.
Kimyonun bunca güzel ve olumlu etkileri yanında bazı yan etkileri de vardır. Midesi
hassas kişilerde irritasyon (tahriş) denilen rahatsızlıklara yol açabileceği uyarısında
bulunulabilir... ;Bu nedenle her gıda maddesinde olduğu gibi kimyonun
tüketiminde de aşırıya kaçılmaması gerekir. Bunun dışında kimyonun bilinen bir
yan etkisi bulunmuyor.
Tane kimyon aroması hava almayan, cam kavanozlarda aylarca muhafaza edebilir.
Toz kimyonun ise aroması hızlıca uçacağından raf ömrü daha kısadır. Az miktarda
alınıp hızlıca tüketilmesi tavsiye olunur.
Tüm bu faydalarının yanı sıra kimyon neredeyse kalorisiz bir besindir. 1 yemek
kaşığı kimyon sadece 20 kaloridir.
Hepinize Sağlıklı Günler Dilerim.
Nalan Mettin
